"YAĞMACI" DERGİ YAYINLARI AKADEMİK YÜKSELTMELERDE KULLANILAMAYACAK
9 Mart 2019
Üniversitelerarası Kurul (ÜAK), Yükseköğretim Kurulu Başkanı Prof. Dr.
Yekta Saraç'ın önerisiyle para karşılığı yayın yaptığından "yağmacı"
(predatory) adı verilen dergilerde yayımlanan bilimsel makalelerin,
akademik yükseltmelerde dikkate alınmamasını kararlaştırdı.
Türkiye, bu kararla dünya genelinde de hızla artan, akademik yükseltmeler
için dergilerde para karşılığı yayımlanan makalelerin kullanılmasına "dur"
diyen ilk ülkeler arasında yer aldı.
Üniversitelerarası Kurulun kararına ilişkin AA muhabirinin sorularını
yanıtlayan Saraç, Türkiye'deki akademik yayınların sayısına bakıldığında
bir sorun görünmediğini, asıl sorunun pek çok ülkede olduğu gibi yayınların
niteliğinde olduğunu ifade etti.
Bazı dergilerde yer bulan makalelerin, araştırmaların niteliğinin çok düşük
olduğuna işaret eden Saraç, şu bilgileri verdi:
"Bunun sebebi araştırıldığında 'yağmacı' şeklinde tanımlayabileceğimiz para
karşılığı yayın yapan dergilerin giderek artması gösterilebilir. Aslında
bu, bütün dünyada bir sıkıntı, bizim ülkemize has bir durum değil. Avrupa
Üniversiteler Birliği de bunun üzerine çalışıyor fakat henüz alınmış bir
kararları yok. Biz ilk defa bir karar aldık ve artık bu yağmacı
dergilerdeki yayınların akademik yükseltmelerde kullanılmasına müsaade
etmeyeceğiz. Üniversitelerarası Kurul da YÖK'ün önerisiyle bu kararı almış
oldu. Bundan sonra açık ve net şekilde ifade ediyoruz ki yağmacı dergilerde
yayın yapanlar, bu yayınlarını akademik yükseltmelerde kullanamayacak.
Ancak yağmacı yayıncılık ile mücadeleyi YÖK'ün son zamanlarda önem verdiği
açık erişim/açık bilim çalışmalarına zarar vermeden yürüteceğiz."
- Konferanslar da mercek altında
Saraç, yağmacı dergilerin yanında yağmacı konferanslar ve sempozyumları da
mercek altına aldıklarını belirterek, şu değerlendirmelerde bulundu:
"Bazı konferanslarda, para karşılığı çeşitli alanlarda sayısı beş yüzü
hatta bini aşan bildiriler sunuluyor, çok farklı alanların hepsi bir yere
toplanıyor. Bu uluslararası toplantılara, konferanslara evinizden de
elektronik ortamda katılabiliyorsunuz, bazen katılmasanız da, doğrudan
özetini de gönderseniz oluyor. Tabii bunların hepsi para karşılığı. Buna da
'dur' diyeceğiz. Bu bildiriler de atama ve yükseltmelerde kullanılamayacak.
Bununla ilgili de bir düzenleme yapıyoruz. Akademik teşvik alınması için
paralı kongreler düzenleniyor, dergiler çıkarılıyor. Bu, akademinin
namusunu haleldar ediyor."
- 5 rektör rapor sundu
Söz konusu karar, YÖK Başkanı Saraç'ın önerisiyle ve ÜAK tarafından 5
üniversite rektöründen oluşan komisyonun hazırladığı rapor doğrultusunda
alındı.
Raporda, yayımlanmak üzere kabul edilen makalelerde, içeriğin özgün
olmasını veya çalışmanın ilgili alana yüksek etki yapma potansiyeli
barındırmasını beklemeyen ve yayımlanma şartı olarak yazarlardan ücret
isteyen açık erişimli dergilerin, akademik camiada "yağmacı", "şaibeli"
veya "predatör" olarak tanımlandığı vurgulandı.
Bu dergilerin ana amacının olabildiğince çok makale yayımlayarak para
kazanmak olduğuna dikkat çekilen raporda, "Bu amaç doğrultusunda yayımlanan
makaleler nitelik, özgünlük ve etki açısından çok düşük bir standarda göre
değerlendirilmekte, hızlı yayın yapma sözü ile yazarları çok sayıda makale
sunmaya cezbedilmektedir." ifadelerine yer verildi.
- "Yağmacı" dergilerin özellikleri belirlendi
Raporda, "yağmacı" olarak tanımlanan dergilerin özelliklerine de yer
verildi. Buna göre, bu tür dergilerin özelliklerinin "yayımlama için makale
işleme ücreti (Article Processing Charge) ödenmesinin zorunlu tutulması",
"makaleleri hızlı yayınlama sözü verilmesi ve yayınlanması", "ilan ettiği
konu dışında veya birbiriyle ilgisi olmayan birçok farklı alanda makalelere
yer verilmesi", "yayın ilkeleri açıklamasının eksik olması", "yayın
ilkelerinde açıkça makalelerde özgünlük, önem ve etki aranmadığının
belirtilmesi", "yayınlanan araştırmanın telif hakkını saklama veya koruma
politikası olmaması" ve "hakem sürecinin gerçekçi işletilmemesi, hakem
görüş ve önerilerinin yazar ile paylaşılmaması" olduğu belirtildi.
Bu dergilerden ücret alınan fakat değerli ve akademik usule uygun yayın
yapanlar ayrıca değerlendirilecek.
- Türkiye'nin kararı dünyada ilkler arasında
ÜAK'ın aldığı karar doğrultusunda, her akademisyen, akademik yükseltmelerde
makalesinin şaibeli dergilerde yayımlanmadığına ilişkin yazılı beyanda
bulunacak.
Türkiye, YÖK Başkanı Saraç'ın isteği üzerine ÜAK tarafından alınan kararla,
dünya genelinde, akademik yükseltmelerde ticari amaçla çıkarılan dergilerde
para karşılığı yayımlanan makaleleri dikkate almayacak ilk ülkelerden
olacak.
- "Dünyada para karşılığı yapılan yayımlar hızla artıyor"
Dünya genelinde son yıllarda akademik unvan almak isteyen akademisyenlerin
hızla artmasına karşın, kapsamlı değerlendirmeler sonucunda makale
yayımlayan dergi sayısında büyük bir değişiklik olmaması ücret karşılığı
yayım yapan şaibeli dergilere talebi artırıyor.
Şaibeli dergilerdeki yayınların birçoğunun bilimsel nitelik dahi taşımadığı
görüşünü savunan uzmanlar tarafından, makalelerin, insanlığa yeni bilgiler
sunması, bilime katkı sağlaması, ilgili alanına yenilik getiren çalışmalar
olması gerektiği vurgulanıyor.
Kaynak:Anadolu Ajansı